Štenećak

ŠTENEĆAK

Štenećak je infektivna, jako kontagiozna bolest, pre svega mladih pasa, koju prouzrokuje virus. Bolest se karakteriše katarom organa za varenje, organa za disanje i sluzokože očiju, kao promenama u nervnom sistemu i na koži.

Bolest ima sezonski karakter i češće se pojavljuje za vreme hladnih i vlažnih dana. Smatra se da je štenećak bolest mladih pasa, mada mogu da obole i odrasli psi. Najčešće oboljevaju štenci uzrasta 2-6 meseci, pa sve do 12 meseci. Štenci mlađi od 50 dana, na sisi, ne oboljevaju od štenećaka. Smrtnost je kod štenećaka dosta velikai kreće se od 70-90%. Eventualno prebolele životinje ostaju sa trajnim posledicama, koje su posebno izražene na čulima. U najvećem broju slučajeva štenci uginu u roku od 2-4 dana od pojave bolesti. Zavisno od stepena komplikacija, bolest može da potraje i 2 i 3 nedelje.

Štenećak je raširen u celom svetu, posebno u velikim gradovima, gde se stalno održava. Zbog prijemčivosti divljih životinja teško se suzbija i nemoguće ga je iskoreniti.
Opis uzročnika

Oboljenje uzrokuje virus, koji napada skoro sva tkiva, a posebno endotel kapilara. Zbog oštećenja kapilarnog zida dolazi do opsežnih krvarenja, skoro u svim organima. Zbog oštećenja kapilara poremećeno je snabdevanje krvlju organa i tkiva, zbog čega dolazi do oštećenja ćelija u ovim organima.

Virus štenećaka je osetljiv na visoku temperaturu. Na temperaturi od 56°C, u organskoj sredini, inaktiviše se za 30 minuta. Direktni sunčevi zraci ga uništavaju za 14 sati. Na siskim temperaturama može dugo da se održi u infektivnom stanju. Veoma brzo ga uništava 3% rastvor žive sode, 0,5% rastvor fenola i 1% rastvor formalina.
Putevi širenja

Glavni izvor infekcije su inficirane i obolele životinje, kao i one koje su prebolele bolest, koje dosta dugo po preboljenju izlučuju virus u spoljašnju sredinu. Inficirane i obolele životinje virus izlučuju preko nosnog i očnog iscetka, kao i iskašljavanjem, preko ispljuvka, zatim preko mokraće i izmeta. Nosni iscedak i slina su jako infektivni, a virus se u njima pojavi već petog ili šestog dana od infekcije.

Pored direktnog načina prenošenja virus se prenosi i indirektno, preko predmeta. Čovek je sa obućom, kao i kontaktom sa obolelim ili inficiranim psima i štencima, glavni posrednik u prenošenju virusa iz kontaminirane sredine na zdrave štence i pse.

Virus u organizam psa uglavnom prodire peroralno – preko digestivnog sistema (hranom, vodom, lizanjem raznih predmeta i sl.) i aerogeno – preko organa za disanje (infektivne čestice u udahnutom vazduhu).
Opis bolesti

Inkubacija kod štenećaka traje 3-7 dana. Oboljenje klinički započinje naglim skokom telesne temperature (41-41,5°C), koja se održava na ovom nivou 2-3 dana kada pada na normalu, da bi se posle ponovo povisila do 41°C.

Na početku bolesti oboleleo štene je neveselo, pospano, često leži, zavlač se u uglove prostrija u kojima boravi, ne reaguje na spoljašnje nadražaje, ne odaziva se na poziv vlasnika i potpuno odbija hranu. Krajnici i ždrelo su otečeni, što otežava gutanje i daje nadražaj na povraćanje. Pojavljuje se bistar vodenast iscedak iz nosa, ali ubrzo on postaje sluzav, pa i gnojan. Nagomilani sekret se nakuplja na nosnoj pečurki i oko nosnih otvora u vidu ljuskica, pa može i da zatvori nosne otvore. Sa pojavom nosnog iscetka javlja se i otok i crvenilo sluzokože oka i očnih kapaka i iscedak iz oka, u početku sluzav, a kasnije gnojan. Iscedak iz oka se lepi na dlaku oko oka i na trepavice i teži da potpuno zatvori oči. Kod obolelih štenaca javlja se osetljivost na svetlost, zbog čega često trepću i žmirkaju, držeći zatvorene očne kapke.

Posle 2-3 dana od početka bolest se komplikuje bakterijskom infekcijom, što kliničku sliku čini složenijom i težom, astanje organizma obolelog psa dovodi u kritičnu fazu.

Zavisno od toga koji su organi – organski sistemi zahvaćeni virusom štenećaka, razlikuju se tri osnovna oblika štenećaka: plućni, digestivni i nervni. Kao komplikacije ili prateći oblici javljaju se oboljenje kože i oboljenje očiju.

- Plućni oblik se karakteriše ubrzanim i otežanim disanjem koje nastaje zbog vrlo brzog razvoja zapaljenskih žarišta na plućima. Karakteristično je tzv. labijalno disanje. Javlja se obilan nosni iscedak čokoladastog izgleda. Pas jako brzo mršavi.

- Digestivni oblik štenećaka karakteriše zapaljenje sluzokože želuca i celog crevnog kanala. Usta su suva, a jezik obložen beličastim do sivim naslagama, iz usta se javlja karakterističan zadah. Uporno i često povraćanje, kao i tečan sluzav i krvav proliv (ili samo sa primesama krvi), dovode do jakog mršavljenja. Pas odbija svaku hranu, a ako dođe do odbijanja i vode, onda to predstavlja loš prognostički znak. Ovakvo stanje dovodi do potpune iznemoglosti, zbog čega pas nerado ustaje i teško se kreće sa zanošenjem zadnjeg dela tela. Elasticitet kože je oslabljen. Dlaka je suva, mutna i tršava. Zbog čestih proliva dlaka u okolini čmara, korena repa i zadnjih delova zadnjih nogu je zaprljana sadržajem iz creva.

- Nervni oblik je najteži oblik štenećaka. Zadnjih godina se javlja bez ikakvih drugih prethodnih komplikacija karakterističnih za štenećak, ili ssa simptomima koji nisu tako karakteristični za ovu bolest. Mnogo češće nastaje posle preležanih drugih oblika oboljenja, pa i u onim slučajevima kada je terapija dala pozitivne rezultate i vidno je došlo do kliničkog poboljšanja zdravstvenog stanja. Neposredno pre izbijanja nervnih simptoma zapažaju se promene u ponašanju psa. On je uplašen, ne poznaje svog vlasnika, zenice su obično raširene, ponekad je razdražljiv i agresivan ili se zavlači u ugao prostorije u kojoj boravi i jako je depresivan. Prvi simptom nervnog oblika je žmirkanje i treptanje. Vrlo brzo pols etoga dolazi do tikova mišića ušne školjke i čela. Ovi tikovi mišića glave brzo prelaze na mišiće vrata, lopatice i prednjih i zadnjih nogu. Neposredno posle toga dolazi do oduzetosti naročito zadnjih nogu, mokraćne bešike i zadnjeg creva. Oduzetost može da zahvati i međurebarne mišiće, kad vrlo brzo dođe do smrti. U ovom periodu bolesti mogu da se zapaze i nekoordinisani pokreti. Nervni oblik štenećaka u najvećem broju slučajeva dovodi do smrti, a kod retko prezdravelih pasa ostavlja trajne posledice. Ove posledice se javljaju pre svega na čulima – vid, sluh, miris, a zatim u vidu delimične ili potpune oduzetosti nerava prednjih i zadnjih nogu, kao i trajnih i neizlečivih tikova mišića na pojedinim delovima tela.

Kožnu komplikaciju bolesti karakteriše pojava egzantema na unutrašnjoj strani butina, po trbuhu, mošnicama, i ređe po usnama i drugim delovima kože. Promene na koži imaju dosta specifičan tok. Prvobitno se pojavi crvenilo, zatim se na tom mestu javljaju sitni čvorići, a zatim mehurići veličine zrnna kukuruza. Mehurići prskaju, a na njihovom mestu se stvaraju kraste koje relativno brzo otpadaju.

Kao poseban vid kožne komplikacije treba spomenuti bolest tvrdih šapa. Obično se javlja u hroničnom toku, kada dolazi do zadebljanja kože na mekušjima i nosnoj pečurki.

Očna komplikacija štenećaka je posledica destruktivnog delovanja virusa na tkiva oka. Ponekad jednostrano, a često obostrano ispoljene promene javljaju se prvo u vidu zapaljenja rožnjače, na kojoj se vrlo brzo razvijaju ulceracije – čirići. Ove promene su jako uporne i odolevaju svakoj terapiji. Zbog osetljivosti na svetlost pas stalno žmirka ili drži oči zatvorenim, a obolele oči su na pipanje bolne. Ove promene na oku najčešće dovode do nepovratnih oštećenja oka i smanjenog ili potpuno izgubljenog vida. Kod bakterijske komplikacije dolazi do zagnojavanja oka i do potpunog gubitka vida.

S obzirom da se štenećak javlja uglavnom kod mladih pasa – štenaca, najčešće u periodu menjanja zuba (period od 2-6 meseci), vrlo često se posle preležanog štenećaka sreću trajne i karakteristične promene na novoniklim stalnim zubima, koje se nazivaju štenećakovo zubalo. Zubi su mekši i jako se troše jer je zubna gleđ slabo razvijena. Ovakvi zubi su manji od prirodno razvijenih, na njima se javljaju uzdužne pukotine i udubljenja, pa postaju hrapavi i rupičasto izdubljeni sa karakterističnom smeđe-rđastom bojom. Ovaj poremećaj na zubima je doživotan i ne prenosi se na potomstvo.
Mere zaštite

U sistemu profilakse, pored mera dezinfekcije, održavanja higijene, pravilnog držanja, nege i ishrane, u suzbijanju štenećaka najvažnija profilaktička mera je vakcinacija.

Nije preporučljiva vakcinacija štenaca mlađih od 50 dana, jer njihov organizam nije u stanju da stvori potreban imunitet u tom uzrastu. Kad se štenci vakcinišu u uzrastu od 50-60 dana, u njihovom organizmu se imunitet stvara za 10 dana. Taj period je „rizičan period” – period bez imuniteta, koji se ne može izbeći. Ovaj imunitet nije dugotrajan i polse oko mesec dana počinje da opada, i gubi se posle 3 meseca od vakcinacije (sa 5 meseci uzrasta). Za pojačavanje i produžavanje imuniteta daje se posle mesec dana od vakcinacije druga vakcina, tzv. revakcina.

U cilju pravilne zaštite, vakcinacijom treba obuhvatiti samo zdrave štence. Ne treba vakcinisati štence sa povišenom temperaturom, nedehelnmintisane, mršave, rahitične i iznemogle štence.

Značajnu ulogu u imunoj zaštiti štenaca od oboljenja tokom prvih dana života ima i vakcinacija kuja. Skotne kuje treba vakcinisati protiv štenećaka 40. dana bremenitosti (istovremeno i protiv leptospiroze i zaraznog zapaljenja jetre, a protiv parvoviroze 10 dana ranije, tj. 30. dana bremenitosti).

Pored imunoprofilakse značajnu ulogu u preventivi i sprečavanju nastanka oboljenja imaju i mere higijene, čišćenja i stalne – tekuće dezinfekcije smeštajnih prostora pasa (jedanput u 7 dana).

Evo neki tekst o štenećnjaku, nije zgorega da ima ovde...

ŠTENEĆNJAK (FEBRIS CATARRHALIS INFECTIOSA CANUM)
Mr vet. Ivo Franić

Ovu zaraznu bolest pasa uzrokuje virus. Bolest je raširena po cijelom svijetu. Zaraza je češća u hladnijim danima.
Inkubacija obično iznosi 4-7 dana. Bolest najčešće napada mlade pse do jedne godine starosti. Kod pasa starijih od tri godine rijeđe se susreće. Međutim, kada je virulencija uzročnika (sposobnost da izazove oboljenje) osobitno snažna, javlja se i kod starijih pasa. Stariji psi oboljevaju od štenećnjaka ako dolaze iz područja gdje su pojave zaraze rijetkost u područja gdje se zaraza javlja učestalo.
Kao predisponirajuće faktore koji imaju uticaja na nastanak bolesti treba spomenuti: lošu ishranu, loše higjenske uslove, rano odbijanje od majke, prehlade, nametnike, a i pojedine rase pasa (psi čistokrvnih pasmina više inkliniraju zarazi).
Virus ulazi u organizam preko dišnog aparata (udisanjem), probavnim putem (inficiranom hranom i vodom), kao i dodirom sa drugim životinjama i predmetima.
Simptomi: Životinja ponekad naglo ugine (prerakutni oblik). Obično se javlja akutni oblik. Počinje febrom (groznicom) 41-41,5C , laganim očnim i nosnim iscjetkom. Nosni i očni iscjedak je u početku sluzac, a kasnije postaje sluzavo gnojan. Na ove znakove se nadovezuju proljev, izostanak apetita i brzo mršavljenje. U toku bolesti, tj. na opisane znakove izazvane virusima dolazi do komplikacija uzrokovanih bakterijama (sekundarci). Kao implikacija mogu se javiti promjene na dišnom i probavnom aparatu, koži i živcima, pa tako razlikujemo 4 oblika štenećnjaka_
Kataralni oblik sa lokalizacijom na dišnom aparatu može se očitovati u pojavi upale nosa, tonzila (krajnika), grla, bronhija i pluća. Takođe se redovno javljaju promjene i na očima, žmirkavost (fotofobija), upala konjuktiva, upala očnih kapaka i upala rožnice.
Kataralni oblik sa lokalizacijom na probavnom aparatu očituje se u upalama usta, ždrijela, tonzila, želuca i crijeva, kao i prolivom i dr.
Kožni oblik sa lokalizacijom na dijelovima bez dlake očituje se u pojavi osipa bez svrbeža. Najprije se javljaju crvene pjege iz kojih se razvijaju prištići (pustule), a iz ovih kraste.
Živčani olik može biti povezan i sa drugim oblicima, ali se može javiti i kao čisto živčani oblik. Živčani oblik se može očitovati u nadražljivosti, potištenosti, gubitku ravnoteže, djelomičnoj ili potpunoj uzetosti (pareze i paralize).

Dijagnoza se temelji na kliničkom i sekcijskom nalazu. Poslednjih godina, otkako su otkrivene i druge virusne bolesti pasa u toku kojih se javljaju živčani simptomi, moguće je i lako zamjeniti ih sa štenećnjakom. To su u prvom redu odnosi na zarazni hepatitis (hepatitis contagiosa).
Liječenje: Odmah treba naglasiti da je prognoza kod živčanog oblika nepovoljna, Psi rijetko prebole živčani oblik. U liječenju najvažnija stvar je njega. Bolesnog psa treba smjestiti u toplu i suvu prostoriju. Hiperimuni specifičan serum protiv štenećnjaka u početku bolesti djeluje vrlo dobro. Primjena sulfonamida i antibiotika širokog spektra spriječava sekundarne infekcije bakterijama. Indicirani su vitamini B kompleksa, vitamini A i C. Dijeta: forsirati hranu bogatu bjelančevinama i ugljenim hidratima s manje masti. Daju se i sredstva za jačanje organizma (glukoza i kalcijeve soli). Kod promjena na očima ispirati kamilicom i 3%nom otopinom borne kiseline (acidum boricum). Kod proliva davati odgovarajuće lijekove.
Sprečavanje se sastoji u odvajanju od zdravih životinja, u primjeni seruma radi pasivne zaštite (to se mora izbjegavati zbog slabljenja aktivnog imuniteta), kao i u vakcinaciji (aktivna zaštita). Takođe je veoma važno obratiti punu pažnju na jačanje organizma, na higjenu držanja, njege i ishrane, na sprečavanje rahitisa, suzbijanje crijevnih nametnika i dr. Kao dezinficijens treba upotrijebiti lužine prema kojima su virusi osjetljivi. Najčešće se upotrebljava 3 %na natrijeva lužina (NaOH).
Prije vakcinacije štenad treba osloboditi crijevnih parazita (dati Thelman ili Piperazin adipat). Cijepljenje se obavlja 2-3 sedmice nakon odbijanja od sise, tj. kad se štene oslobodi imunih tijela (zaštitna sredstva) protiv štenećnjaka što je dobijalo od imune (vakcinisane) majke. Štenad neznatno primi imunih tijela preko maternice, tj. prije štenjenja. Međutim, prilikom sisanja, odnosno sa prvim mlijekom (kolostrumom), nakon prvih sati poslije porođaja, štene primi glavninu imunih tijela i time stiče od majke pasivnu zaštitu. Ako kolostrum potiče od majke s niskim titrom, tada štenad dobija zaštitu samo za 3 sedmice, dok su od majke s visokim titrom zaštićena za 9 pa i više sedmica. Nakon 9 sedmica života štenad gube približno 825 imunih tijela a nakon 15 sedmica 100% imunih tijela. U praksi se štenad prvi put cijepi od 8 do 9 sedmica starosti i drugi put nakon 12 sedmica života- Dvokratno cijepljenje protiv štenećnjaka nužno je stoga što štenad koja potiču od kuja aktivno imuniziranih (vakcinisanih) protiv štenećnjaka primaju antitijela (imuna tijela) od majke sa mlijekom i ta se antitijelazadržavaju, kako smo spomenuli, izvjesno vrijeme u krvi šteneta (po američkim autorima nakon 13-15 sedmica nestaju), pa ometaju stvaranje solidnog imuniteta pri jednokratnom vakcinisanju. Dvokratnim cijepljenjem se postiže solidan imunitet. Ako se štenad cijepe samo jedanput u starosti od 3 mjeseca a u dobroj su kondiciji, nakon 6 mjeseci ih treba ponovo cijepiti (revakcinisati) da se postigne solidan imunitet. Treba napomenuti da su ta štenad bila izložena opasnosti u intervalu od momenta smanjenja imunih tijela dobijenih od majke pa do momenta cijepljenja (vakcinacije). Najčešće se primjenjuju trovalentne vakcine (protiv štenećnjaka, zaraznog hepatitisa i leptospiroze), i to Candur ili Canivax C. H. L.
==========================================================
Mr vet. Ivo Franić
Uzgoj, njega, ishrana i bolesti pasa